Thesis Number |
level |
Language |
Year |
Bilim Dalı |
|
Doktora |
Türkçe |
2021 |
Felsefe Bilim Dalı |
Bu çalışma, Müslüman Meşşâî filozofların felsefî sistemlerinde burhânın yasaklanan taşınmasına ilişkin görüşlerini inceleme ve bilim tarihindeki yansımaları ışığında değerlendirme amacı taşımaktadır. Filozoflar, mantık metinlerinde burhânın caiz ve yasaklanan naklini açıklarken, genel olarak Aristoteles ile uyum içerisindedirler ve Aristoteles gibi tüm disiplinlerin kendi alanlarında ve çoklu olarak tutulmaları gerektiği kanaatindedirler. Çünkü her şeyi tek bir bütünlük içerisinde anlamanın ve her şeyi birbirine indirgemeye çalışmanın, o farklı alanlara ayrılan ilimlerin gelişimini engelleyeceğinden endişe edilmiştir. Cinsler arası geçişten bahsedildiğinde, genellikle disiplinlerin konusunu oluşturan farklı cinslerin arasında gerçekleşen geçişin söz konusu olduğu zannedilir. Oysa ki, tabiî cins ve türlerin arasındaki geçişlerin makul bir açıklamasını sunmak, canlı ilminin işleyiş mekanizmasını belirlemenin zorluklarını göstermektedir. Nitekim burhânın canlı ilminde matematiksel ilimlere nispetle farklı işlev görmesi, orta tabiata sahip canlıları, orta tabiata sahip disiplinleri incelemekte istihdam ettiğimiz yöntemle açıklamanın mümkün olmadığını gösterir. Bu ise, bilhassa katırların kısırlığını açıklamaya çalışan Müslüman Meşşâî filozoflarını birtakım zorluklarla karşı karşıya bırakmaktadır. İkinci Analitikler'deki dairesel yaralarla ilgili kritik metnin derinlemesine incelenmesi, bizi bilimler arası etkileşimlerin sınırlarını yeniden gözden geçirmeye zorlamaktadır. Zira bilahare İbn Sînâ, yine bu metin temelinde burhânın taşınma alanını genişletecektir. Ayrıca İbn Sînâ ve İbnü'n-Nefîs'in anatomik araştırmalarda da geometrik burhânları kullanmaya devam etmeleri, kısıtlamanın ancak itibari olduğunu ileri süren genel yaygın görüşün aksine onu, bir araştırmacının herhangi bir bilimsel incelemeye giriştiğinde mevcut bilimsel alt yapıyı ve mantık kurallarını da dikkate alması gerektiğini hatırlatan bir uyarı olarak anlamımız gerektiğini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: burhânın taşınması, metabasis-yasağı, cinsler arasında geçişsizlik, Aristoteles, Farabi, İbn Sina, İbn Rüşd, İbn Bacce, İbnü'n-Nefis, zatilik, zorunluluk, geometri, canlı ilmi, dairesel yaralar, anatomi.